Endüstri ve örgüt psikolojisi, çalışan bireylerin performanslarını, davranışlarını ve tutumlarını anlayıp iyileştirmeyi ve düzenlemeyi amaçlayan psikolojinin bir alt alanıdır. Bunu yaparken psikolojinin ilkelerinden ve araştırma yöntemlerinden faydalanılır. Endüstri ve örgüt psikolojisi alanının gelişiminde ve tarihçesindeki aşamalar aşağıda belirtilmiştir.
Erken Dönem (1900’lerin Başı): Endüstri ve örgüt psikolojisinin kökenleri, 20. yüzyılın başlarında Amerikalı bir makine mühendisi ve endüstriyel yönetim uzmanı olan Frederick W. Taylor ile başlamıştır. Endüstriyel alanda verimliliği arttırmak adına sistemli şekilde çalışan ilk kişi olarak anılır ve öncü kabul edilmiştir (1).
I. Dünya Savaşı (1914-1918): I. Dünya Savaşı sırasında daha etkili olmak amacıyla askerleri seçme ve konumlandırma süreci önemliydi. Bu amaçla psikologlar birtakım testler geliştirdiler. Robert Yerkes’in geliştirdiği alfa ve beta testleri bunlardan en bilinenleridir (2). Hawthorne Çalışmaları (1924-1932): İş yeri davranışlarını inceleyen ilk çalışmalardan biri Elton Mayo ve arkadaşları tarafından Hawthorne fabrikasında yapılmıştır. Bu çalışmada çalışan performansının yalnızca fiziksel etkilerle değil aynı zamanda sosyal faktörler ve çalışma grubunun dinamikleri ile de ilişkili olduğu görülmüştür (2,3,4).
İnsan İlişkileri Hareketi (1930’lar ve 1940’lar): Hawthorne çalışmalarının en büyük etkilerinden biri de iş yerindeki sosyal etkileşimlerin öneminin anlaşılmasıdır. Psikologların da bu alana yönelmesiyle, Abraham Maslow ve Douglas McGregor gibi teorisyenler liderlik ve insan motivasyonu gibi kavramlar üzerinde çalışmaya başladılar (2,3,4).
Organizasyonel Davranışın Yükselişi (1960’lar ve sonrası): 1960’lardan itibaren endüstri ve örgüt psikolojisinin etki ve çalışma alanı genişlemiş ve örgütsel davranış, liderlik, örgüt kültürü ve grup dinamikleri gibi konular odak noktası olmuştur (2,3,4).
Modern Yaklaşımlar ve Gelişmeler (1980’lerden Günümüze): Gelişen teknoloji ve globalleşen dünya ile birlikte insanların ve çalışma ortamlarının anlaşılmasında endüstri ve örgüt psikolojisi önemli bir rol oynamaktadır. Son dönemlerde uzaktan çalışma, iş-aile dengesi, çalışan doyumu, dijital çağda insan kaynakları vb. konular çağın gereksinimine uygun olarak ön plana çıkmıştır (2,3,4).
KAYNAKÇA
1. Mee, J. F. (2023, March 17). Frederick W. Taylor. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Frederick-W-Taylor
2. GÜLER, D. D. B. K. (2015). GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ.
3. VE, E. V. Ö. P. K. (2014). TARİHİ GELİŞİMİ. Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, 1.
4. Keser, A., & Güler, B. K. (2018). Çalişma Psikolojisi. Kocaeli: Umuttepe Yayinlari.